Temel Bilgiler bölümünde siyahın 3x3 çatal, 4x4 çatal ve art arda 6 ve daha uzun bir dizi (overline) yapmasının yasak olduğundan bahsetmiştik. Yasak hamle bazen çok belirgin bir şekilde kendini gösterir ve kolaylıkla tanınabilir. Ancak bazı durumlarda bir noktanın yasak olup olmadığını anlamak biraz daha zor olabilir. Örneğin aşağıdaki şekli inceleyelim.
Şekilde, A harfi ile işaretlenmiş noktanın yasak hamle olup olmadığını belirleyeceğiz. Burada sormamız gereken soru şudur: "Siyah taşlar 3x3 çatal oluşturuyor mu?". 3x3 çatal oluşması için her iki üçlünün de AÇIK ÜÇLÜ olması gerektiğini hatırlayalım. A noktasına bir siyah taş koyduğumuzu varsayalım ve oluşan üçlülerin açık olup olmadığını kontrol edelim.
Öncelikle yatay pozisyonda oluşan üçlüye bakacak olursak; siyahın B noktasına yapacağı hamle, iki uçtan da beşliye dönüşme imkanı olan bir açık dörlü oluşturacaktır. Bu nedenle bu bir açık üçlüdür. Şimdi de çapraz pozisyonda oluşan üçlüyü inceleyelim. Bu üçlü, bir açık dörtlü oluşturabilir mi? Siyah, C noktasına hamle yaparsa, oluşacak dörtlünün bir tarafı beyaz taş tarafından kapatılmış olacağı için buradan açık dörtlü oluşamaz. Diğer yöne doğru bakarsak; siyahın D noktasına yapacağı hamle, iki ucu da açık gibi görünen bir dörtlü oluşturuyormuş görüntüsü verse de, buradan devam edecek bir atak, overline ile sonuçlanacak, 6 siyah taş art arda dizilecektir. Buradan da açık dörtlü oluşturamadığımıza göre, çapraz pozisyondaki üçlü bir AÇIK ÜÇLÜ değildir. Sonuç olarak, üçlülerden biri açık üçlü olmadığı için 3x3 çatal oluşmayacak olup, A noktasına yapılacak hamle yasak değil, tamamen kurallara uygun bir hamle olacaktır.
Bir kaç örnek daha yaparak yasak hamle kavramını pekiştirelim. Aşağıdaki şekilde A, B, C ve D noktalarının siyah için yasak olup olmadığını bulmaya çalışalım.
A noktası: Yatay pozisyonda oluşacak olan üçlü, açık üçlü olmadığı için bu nokta yasak değildir. (Yatay üçlüyü her iki taraftan da dörtlü yapmaya çalıştığımızda overline nedeniyle bunu beşliye dönüştürme imkanımız yoktur.)
B noktası: Bu noktaya koyacağımız siyah, 4x4 oluşturuyor gibi görünmektedir. Ancak çapraz şekilde oluşan dörtlü, overline nedeniyle beşli haline gelemeyeceği için bu nokta da yasak değildir.
C noktası: Bu nokta siyah için yasaktır çünkü her iki üçlünün de açık dörtlüye dönüşme olanağı vardır.
D noktası: Çevrede çok fazla beyaz taş olsa dahi, bunların hiç biri siyahların iki açık üçlü oluşturmasına engel olmadığı için bu nokta da yasaktır.
Aşağıdaki şekilde beyaz, A noktasına yapacağı hamle ile beşli oluşturmak ve maçı kazanmak istiyor. Sıra siyahta ise, siyah yasak hamle gibi görünen bu noktaya hamle yaparak beyazın oyunu kazanmasını engelleyebilir mi?
Siyahın A noktasına yapacağı hamle, x ile işaretlenmiş noktalarda 4x4 yasağına yol açacak ve siyah, yatay pozisyonda oluşan üçlüsünü yanlara doru genişletemeyecektir. Diğer bir deyişle, bu üçlü bir açık üçlü olmayacaktır ve bu nedenle siyahın A noktasına yapacağı hamle kurallara uygundur.
Şimdi de gerçek bir oyunda bu durumların nasıl karşımıza çıkabileceğine bakalım. Bir açık üçlü karşısında yapılabilecek hamlelerden ilk akla geleni, bu üçlünün uçlarından birini kapatmak (ya da broken three durumunda ise üçlüyü oluşturan taşların arasına girmek) ve açık dörtlü haline gelmesini engellemektir. Yapılabilecek diğer bir hamle ise dörtlü oluşturarak saldırı durumuna geçmektir. Aşağıdaki şekilde siyah 23 numaralı hamle ile bir açık üçlü (21, 23, 5) meydana getirmiştir.
Beyaz, bu üçlüyü savunmak yerine, aşağıda görüldüğü gibi 24 numaralı hamle ile bir dörtlü oluşturmuş ve siyahı 25 numaralı hamleyi yapmaya zorlamıştır. Beyaz, siyahın bu hamlesiyle A noktasında siyah için bir yasak oluşacağını düşünmüş olabilir. Gerçekten de, siyahın A noktasına yapacağı bir hamle 3x3 çatal oluşturmakta (9-A-23 ve A-25-19), bu da A noktasının siyah için yasak hamle olacağı anlamına gelmektedir.
Beyaz, A noktasının siyah için yasak olduğu düşüncesi ile aşağıda görüldüğü gibi 26 numaralı taşını koyarak ve oyunu kazandığını düşünmektedir ancak gözden kaçırdığı şey, A noktasının yasak olmadığıdır. Dikkat ederseniz siyah A noktasına 27 numaralı hamleyi yapmış ve B noktası 27-25-19 ve 21-23-5 kesişiminden dolayı 4x4 yasak oluşturmuş, bu da 27 numaralı hamlenin yasak olmasını engellemiştir.
Bundan sonra beyazın yapacağı hiç bir hamle oyunu kaybetmesini engelleyemeyecektir. Siyahın üçlüsünü (9-27-23) 28 numaralı hamle ile alttan ya da üstten kapatsa dahi, siyah 29 numaralı hamle ile B noktasındaki yasağın kalkmasını sağlayacak ve oluşturduğu açık dörtlü ile (29-21-23-5) oyunu kazanacaktır.
Şimdi de aşağıdaki şekli inceleyelim. 11 numaralı hamle ile siyah atak yapmaya karar veriyor. Beyaz, siyahı 3x3 yasağına zorlayabilir mi? Devam etmeden önce kendiniz bulmaya çalışın.
Beyaz, 12 numaralı hamlesiyle siyahı 13 numaralı hamleyi yapmaya zorlamış, bunun sonucunda kırmız x ile işaretli noktada 3x3 yasak oluşmuş (5-x-1 ve 13-x-3), beyaz bu yasağın avantajını kullanarak 14 numaralı hamle ile oyunu kazanmıştır.
Gördüğünüz gibi siyah, 11 numaralı hamleyi yaparak oyunu kaybetmiştir. Acaba siyah bu duruma düşmemek nasıl oynamalıydı?
Siyah, 11 numaralı hamleden itibaren şu şekilde oynasaydı oyunu kazanabilirdi:
Aşağıdaki şekilde gördüğünüz gibi, siyah öncelikle 11 numaralı hamle ile bir dörtlü oluşturmuş, beyaz da zorunlu olarak bu dörtlüyü alttan kapatmıştır. Siyah, artık
tuzağa düşme riski olmadan başlangıçta yaptığı üçlüyü şimdi oluşturabilir (9-13-3).
Aşağıda gördüğünüz gibi, 11 numaralı taş sayesinde siyah 3x3 yasağına yakalanmadan 17 numaralı hamleyi yapabilmiştir. 15-17-3 ve 11-13-1 numaralı taşlar kırmızı x ile işaretli noktada bir 4x4 yasağı oluşturmaktadır. Bu yasak nedeniyle 15-17-3 numaralı taşlar açık üçlü oluşturamayacağı için 17 numaralı hamle yapılabilmiştir. Bundan sonra siyahın iki farklı atak noktası olacak (7-15 ve 5-17-1 taşlarının oluşturduğu 4x3; 9-13-3 taşlarının oluşturduğu açık üçlü), sıra beyazda olmasına rağmen beyaz bunlardan sadece birine karşılık verebilecek ve siyah oyunu kazanacaktır.
Buraya kadar 3x3 ve 4x4 yasakları ile ilgili örnekler verdik. Ancak bazen oyun sırasında daha karmaşık durumlar ortaya çıkabilir. Aşağıdaki şekli inceleyelim.
A noktasında 3x3x3
B noktasında 4x4x4
C noktasında 4x4x3
D noktasında 4x3x3
çatal oluşumlarını görebilirsiniz. Bu noktaların tümünün siyah için yasak olduğunu söyleyebiliriz ve bu tip durumlar siyah için gerçekten zorlayıcı olabilir.
Unutmayın; siyah için kural dışı olmayan tek dizilim, BİR ADET dörtlü ve BİR ADET üçlünün oluşturduğu çataldır.
Gerçek bir oyundan alınan aşağıdaki durumu inceleyelim. Beyaz 14. hamle ile 3x3 yasağı olan A noktasını hedefliyor ve bir sonraki hamlesini B noktasına yapmayı planlıyor. Siyah şimdi 15. hamleyi düşünmeli ve A noktasında tuzaktan kurtulmaya çalışmalıdır.
Genellikle, bu tür tehlikeli durumlarda siyah için iki farklı savunma çözümü olabilir:
Yukarıda gördüğünüz gibi siyah 15 numaralı hamle 4x3 oluşturarak C noktasını yasak olmaktan kurtarmıştır. Bu durumda beyazın D noktasına hamle yapma şansı kaybolmaktadır; çünkü siyah C noktasına yapacağı hamle ile oyunu kazanabilir. Ancak beyazın başka bir sürprizi olduğunu aşağıdaki şekli inceleyerek görebiliriz.
16 numaralı hamle sonrasında siyah 17 numaralı hamleyi yapmak zorunda kalmış, bunun sonucunda E noktasında 4x3x3 yasağı oluşmuş ve beyaz 18 numaralı hamle ile oyunu kazanmıştır.
Beyazın yasak noktalara yaklaşımı ile ilgili örnekleri gördük. Mümkün olan bazı durumlarda siyah da yasak noktaların üstesinden gelebilir. Aşağıdaki şekli inceleyelim.
Gördüğünüz gibi A noktasında 4x3x3 yasağı oluşmuş durumda ve beyaz da bu avantajı kullanarak oyunu kazanmak için atak yapmış. Siyahın başı dertte gibi görünmekle birlikte, buradan kurtulmanın bir yolu var.
Siyah önce 1 numaralı hamle ile çaprazda bir dörtlü oluşturuyor ve beyazı 2 numaralı hamle ile savunma yapmaya zorluyor. 1 numaralı taş sayesinde artık dikeyde bir dörtlü oluşması önlenmiş oluyor (overline oluşturacağı için bu artık bir dörtlü değil). Bu şekilde 4x3x3 şeklinde olan dizilim 4x3 haline dönüşüyor ve yasak kalktığı için siyah 3 numaralı hamleyi yaparak oyunu kazanıyor.
